| home | | | het wilde oog | | | architectuur | | | beeldende kunst | | | performance | | | vormgeving | | | | | projecten | | | contact | |
| het wilde oog in de pers |
Marion Groenewoud, De Stentor, 1 december 2005. MONUMENT TEGEN DE VERGETELHEID. Wat lukt u maar niet om weg te gooien? Deze opmerkelijke vraag legden de theatermakers van Het Wilde Oog voor aan de bewoners van Heino. Met hun reizende expositie Gesmolten Geschiedenis laten zij voornamelijk ouderen in een verzorgingstehuis aan het woord. Vervolgens confronteren zij de plaatselijke jeugd met deze uitspraken. Opdat wij ons verleden, de dorpscultuur niet zullen vergeten. Ze hebben al heel wat tijd doorgebracht in verzorgingstehuis Het Wooldhuis. De aanwezigheid van de twee theatermakers van Het Wilde Oog zorgde in Heino voor de nodige opschudding onder de senioren.Wat lukt u maar niet om weg te gooien, luidde de centrale vraag. Achter ieder voorwerp gaat een zee aan verhalen schuil. Het Wilde Oog maakt geen eenduidige kunst. De theatermakers doen uitgebreid research en ontdekken zoveel nieuwe informatie dat het kunstwerk alle kanten op gaat. Het motto van de expositie Gesmolten Geschiedenis is helder: Ieder mens is uniek/ieder mens verdwijnt snel. ‘Een uitspraak van de Franse kunstenaar Boltanski’, zegt dramaturg Hans Lemmerman. ‘Bij hem gaan vergankelijkheid en vitaliteit hand in hand. Dat is ook wat wij willen laten zien.’ Lemmerman en zijn collega Inge van Run kwamen tijdens hun onderzoek veel oude beroepen tegen en woorden die we nu nooit meer gebruiken. ‘Met paard en wagen naar de kerk gaan dat is toch iets dat de jeugd zich niet meer kan voorstellen. We gaan niet meer elke zondag naar de kerk, laat staan met paard en wagen. Iemand vertelde ons over zijn werk als fretteerder. Hij ving vroeger samen met zijn broer fretten door vallen te zetten en kreeg dan vijf cent per dier’, glimlacht Lemmerman. ‘Een gerecht als kruudmoes, zure soep met gort, rozijnen, worst en spek dat genuttigd werd op hemelvaartdag, kennen we dat nog? Of een begrip als noaberschop? Burenplicht, elkaar bijstaan in rouw en trouw. De landloper (‘de schrik van Harculo’), de rijwielhersteller of de huisslachter. Een van de mannen werkte vroeger overdag in de kunstmatige inseminatie, terwijl hij ‘s avonds koeien slachtte. Leven en dood in één persoon verenigd. Dat is toch bijzonder’, stelt de theatermaker verrast. Op de expositie staan 200 blikken melkpoeder opgestapeld van de voormalige zuivelfabriek Heino Krause met koe Annie als boegbeeld. ‘Wie Heino Krause heeft gekend, wil geen ander, is verwend’. ‘Dit typische streekproduct gaat vanuit Heino in containers van Rotterdam naar Afrika, Azië, en noem maar op. Het witte goud van Heino mocht zeker niet ontbreken in ons monument tegen de vergetelheid. De coöperatieve zuivelfabriek was sinds 1912 de belangrijkste werkgever in dit gebied.’ Het Wilde Oog reconstrueert als het ware de geschiedenis van een dorp. De expositie bestaat uit diverse onderdelen: een film over de ouderen en hun voorwerpen. Een film over de reactie van de jeugd op deze herinneringen. En een object van sloophout met uitspraken van de betrokkenen. Sommige van de genoemde voorwerpen zijn aanwezig zoals de frettenkooi. ‘We hebben Heino als uitgangspunt genomen maar dit zogenaamde sociale kunstwerk is universeel. Het is representatief voor vele dorpen op het platteland en Overijssel in het bijzonder.’ De theatermakers komen zelf uit Nijmegen en Amersfoort maar werkten afgelopen jaar regelmatig in het dorp. ‘We zijn als buitenstaanders omarmd door de mensen hier. We hebben zoveel mooie anekdotes gehoord. En hadden bovendien alle vrijheid om te filmen.’ De voorwerpen die mensen niet weg kunnen gooien variëren van een speculaasmachine tot een zelf gesmeed uithangbord met vogeltjes, dat nu bij de ingang van het verzorgingstehuis hangt. ‘Door onze vraag werden de mensen geactiveerd. De herinneringen kwamen spontaan boven. Iemand vertelt over het melken van de koeien en zijn ogen stralen alsof hij ter plekke weer aan de slag gaat’, vertelt Van Run. ‘Archeologische vondsten in huid, hoofd en hart’, noemt Lemmerman de verworven schatten. ‘Zoals de man die zijn imkerpak speciaal voor ons meenam en over zijn vak vertelt. Voor de film heeft hij het weer aangetrokken. Dan zie je een vorm van fysiek geheugen. Als mensen bezig zijn met een concreet voorwerp uit het verleden, komen alle handelingen automatisch terug.’ Ook de culturele overdracht van oud naar jong is voor de theatermakers van groot belang. Zij benaderden daarom een school in het nabijgelegen Lierderholthuis en lieten de leerlingen meedenken over het verleden. Sommige teksten van ouderen zijn op de shirts van de jongeren genaaid. ‘De ouderen kwamen op deze manier heel dicht op de huid van de jeugd’ licht Lemmerman toe. ‘As-ie mie vur de kore wil kriegen, dan moj eerder opstaon’, is een uitspraak van mevrouw Ulderink (1916).‘De jongeren vonden de teksten prachtig. In deze tijd van globalisering gaat de lokale taal en cultuur zo snel verloren.’ Een ander shirt toont de waarschuwende uitspraak van meneer Jansen (1914): ‘Neem niet te veel kinders’. Lemmerman legt uit: ‘Deze man had een groot gezin en kwam daardoor aan heel veel dingen nooit toe, vertelde hij ons. Hij is ook de man van de speculaasmachine. Helaas is hij onlangs overleden maar zijn verhaal staat ook op film.’ Het ‘sociale kunstproject’ van Lemmerman en Van Run is niet alleen maar nostalgisch en gericht op wat er is geweest. De makers vroegen de leerlingen ook naar de toekomst van Heino. ‘ In 2020 sta ik in de Stentor. Dan ben ik de beste dolfijnentrainster’, is de wens van Vera Eikenaar. Terwijl haar klasgenoot Roos Hoppen het dorp op de wereldkaart wil zetten: ‘Robbie Williams neemt in 2020 zijn nieuwste videoclip op in Heino, bij het water aan de Paalweg en in zwembad De Tippe.’ *Het Wilde Oog: Gesmolten Geschiedenis, expositie: |
terug naar
pers | terug naar
Gesmolten Geschiedenis |